پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

محمّدعلی فروغی دردشتی (۱۲۵۶ – ۵ آذر ۱۳۲۱)، ملقّب به ذُکاءُالمُلک، نویسنده و سیاستمدارِ ایرانی بود که در دورهٔ پهلوی سه بار به‌عنوان نخست‌وزیر خدمت کرد. او در دورهٔ قاجار چند بار وزیر، دو بار نمایندهٔ مجلس شورای ملی و یک بار رئیسِ دیوان عالی تمیز شد. فروغی از فعّالان و مبارزانِ برجستهٔ جنبشِ مشروطهٔ ایران بود.قبر محمدعلی فروغی و فرزندان وی در قبرستان ابن بابویه و قرار داشته و بدلیل تعویض چندباره سنگ قبر،فاقد قدمت تاریخی بوده و از سنگی بسیار ساده استفاده شده است. سال 1397 بود که خبر شکسته شدن سنگ قبر وی خبرساز شد. موضوعی که به فرونشست زمین ربط داده شد.

کم توجهی به سامان دهی قبور در قبرستان ابن بابویه باعث ایجاد سوالات و عدم رضایتمندی هایی چند در شهروندان شده است. در قبرستان ابن بابویه سنگ مزاری بنام سرلشکر علی قریب وجود دارد. جستجو در اینترنت و شبکه های مجازی، اطلاعاتی از این فرد بدست نمی دهد. سنگ قبر دارای ابهاماتی نظیر نبود تاریخ تولد، فقدان ذکر نام پدر، نبود آیات یا اشعار مرسوم قابل ذکر روی سنگ مزار و مواردی همانند است. با این ابهامات ، سوال پیش می آید که این سنگ مزار متعلق به چه کسی است؟

نامش «سیدجعفر شاه صاحب» بود و «سیدخندان» لقبش بود و به‌ قول مرحوم «سیدمرتضی احمدی» در کتاب «پرسه در احوالات تهرون و تهرونیا» این‌طور آدمی بود: «مردی بود قدکوتاه و کمی کپُل. صبور و آرام. همیشه شال به کمرش می‌بست و عرق‌چین سبز روی سرش دیده می‌شد. تنها زندگی می‌کرد و به تنهایی‌اش خو گرفته بود. صورت شاد و لب خندانش هر آدم عُنُق و بداخمی را به شادی می‌آورد».تا اواخر دوره قاجار وقتی از دروازه شمیران بالا می‌آمدی، تا چشم کار می‌کرد باغ و زمین کشاورزی بود. فقط یک قصر و عمارت قاجاری در ‌محدوده وزارت ارتباطات امروزی و نرسیده به پل سیدخندان قرار داشت که به فرمان فتحعلی‌شاه ساخته شده‌ بود. مسافرانی که از مسیر جاده قدیم راهی شمیران می‌شدند، نرسیده به سه‌راه ضرابخانه، قهوه‌خانه سید جعفر را می‌دیدند که مأمنی شده بود تا غبار خستگی را از تن بزدایند و برای ادامه مسیر جانی تازه بگیرند.سیدخندان تا پایان دوره پهلوی اول ، رفیق مسافران شمیران بود و بعد از آن هم بود و نام و آوازه‌اش در تهران پیچیده بود و سال ۱۳۲۳ شمسی که از پای سماورش برخاست و از قهوه‌خانه‌اش و از میان مسیر تهران به شمیران و از میان مردم رفت نام آن محله شده بود «سیدخندان».در دهه‌ ۵۰ خورشیدی با ساخت بزرگراه داریوش (بزرگراه شهید قاسم سلیمانی، بزرگراه رسالت سابق) محله‌ سیدخندان رونق بیش‌تری گرفت و رفت و آمدها در آنجا بسیار شد. این بزرگراه، سیدخندان و چندین محله‌ پیرامون آن را به یکدیگر پیوند می‌دهد. در سال ۱۳۵۶ خورشیدی نیز نخستین پل تک پایه‌ای ایران توسط پیمانکاران فرانسوی در محله‌ سیدخندان ساخته شد. پل سیدخندان که اکنون از نام‌آشناترین سازه‌های تهران است بعدها الگویی برای مهندسان ایرانی برای ساخت پل‌های تک‌پایه‌ای شد.

داستان زمین های واگذاری به شرکت لوتوس ( دهکده سلامت لوتوس دماوند) و افشاگری های یاشار سلطانی همراه با جوابیه های لوتوس، تلنگری مجدد بر زخمی کهنه زد. داستان طرح طوبی وزارت جهادکشاورزی و سوال بنیادین در خصوص اینکه، زمین ها( حتی بشکل قانونی) به چه کسانی واگذار شده است و چرا ؟ داستان تغییر کاربری ها ، داستان طرح زیتون کاری و صدها داستان دیگر . لوتوس معتقد است که همه چیز را در فرآیندی کاملا قانونی کسب نموده و یاشار سلطانی اشاره به برخی بندهای گریز در قراردادهایی این چنین دارد. ورای اینکه کدام یک از دو طرف تا چه حدی راست می گویند، باید پرسید که تکلیف افکار عمومی با صدها سوال پیش روی چیست؟ از دولت محترم و رئیس گرانقدر قوه قضائیه می پرسیم که در چنین شرایطی ، چرا نباید نهادی تخصصی برای پیگیری امور و اطلاع رسانی و اطمینان بخشی به افکار عمومی طراحی شده باشد؟ چرا باید با تقابل ( افشاگری - شکایت) با مسائل برخورد شود و یا صرفا با افشاگری- جوابیه ، روبرو باشیم؟ چرا نهادهای نظارتی همانند سازمان بازرسی کل کشور، زیر بخش تخصصی اظهار نظر اولیه ، ثانویه و اتمامی درباره گزارشاتی از این جنس ندارد؟چرا بازرسی ریاست جمهوری، فاقد چنین تشکیلات پیشنهادی است؟

در سال‌های گذشته بسیاری از محققان در جریان بررسی ریشه‌های انقلاب اسلامی به تاثیر عوامل اقتصادی نیز اشاره کرده‌اند. این افراد معتقدند عواملی مانند شکاف طبقاتی در سال‌های منتهی به انقلاب ۵۷ یکی از عوامل موثر در وقوع انقلاب اسلامی بوده اند. بااین‌حال برخی از اقتصاددانان همانند غنی‌نژاد معتقدند که این ادعا صحت ندارد. براساس سخنان غنی‌نژاد، هرچند که محمدرضاشاه هیچ اندیشه تئوریک اقتصادی نداشت، با‌این‌حال برخلاف آنچه گفته می‌شود، سرسپرده امپریالیسم نیز نبوده است. غنی نژاد در پاسخ به سوال دلیل اصلی نارضایتی مردم از حکومت محمدرضاشاه پهلوی چه بود؟ معتقد است که «علت اصلی نارضایتی مردم این بود که احساس می‌کردند در جامعه نقشی ندارند و از فرآیند‌های تصمیم‌گیری کنار گذاشته شده‌اند. این احساس حذف‌شدگی و عدم مشارکت، بیش از هر عامل اقتصادی دیگری، موجب بروز نارضایتی و درنهایت وقوع انقلاب شد.». «در دهه ۵۰، با افزایش درآمد‌های نفتی، شاه احساس کرد که دیگر نیازی به بخش خصوصی ندارد. پیش از این، در دوره‌ای که منابع مالی کافی در دسترس نبود، بخش خصوصی و مردم برای شاه اهمیت داشت؛ زیرا این بخش سرمایه‌گذاران خارجی را جذب می‌کرد، خود نیز سرمایه‌گذاری می‌کرد و در نهایت به توسعه صنعتی کشور کمک می‌کرد. در آن زمان، عمده وام‌هایی که شاه از کشور‌های خارجی می‌گرفت، صرف هزینه‌های تسلیحاتی می‌کرد و این منابع مالی برای اجرای برنامه‌های اقتصادی بلندپروازانه کافی نبود. اما در دهه ۵۰، افزایش درآمد‌های نفتی این محدودیت را برطرف کرد. در بازه‌ای کوتاه، حدود یک تا یک‌ونیم سال، درآمد‌های ارزی حاصل از صادرات نفت ایران از حدود ۲میلیارد دلار به ۲۰میلیارد دلار رسید و در نتیجه، درآمد نفتی کشور ۱۰برابر شد». برنامه «رصدخانه اقتصاد» در یک مصاحبه تصویری با عنوان «ریشه‌یابی سقوط شاه» با حضور موسی غنی‌نژاد، به بررسی عوامل وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ پرداخته است.

فرشاد مومنی با نگاهی تاریخی- تطبیقی اقدام به مقایسه بی طرفانه دولت پهلوی دوم با جمهوری اسلامی نموده و ضمن بیان نقاط قوت و ضعف ها، اقدام به ارایه هشدار‌ها و ذکر آسیب‌ها می‌نماید. مومنی، ده سال اول انقلاب را از جمله سال‌های بسیار مطلوب با عملکرد درخشان و طرح‌های کارامد و کم پیامد ارزیابی کرده و انحطاط در اقتصاد کشور را بعد از پذیرش طرح‌های بانک جهانی می‌داند. وی درباره پیشرفت طنعتی ادعا شده در دوره پهلوی دوم می‌گوید که، در قله رونق صنعتی پهلوی، توان تولید صنعتی ایران، این بود که از کانال کل درآمد‌های صادراتی صنعتی ایران، حداکثر می‌توانسته مواد اولیه مورد نیاز سه روز تولید صنعتی ایران را تامین کند که نشان دهنده وابستگی غیرمتعارف و مونتاژکاری افراطی است که بخش اعظم ارزش افزوده ایجاد شده در فعالیت‌های صنعتی را به دلیل خصلت مونتاژکارانه و وابسته اش، به خارج از کشور بر می‌گردانده است. مومنی بشدت درباره شوک درمانی ارزی و قیمتی سال ۱۴۰۳ و اثرگذاری‌های آن بر اقتصاد و شرایط اجتماعی در سال ۱۴۰۴، هشدار داده و آن را تابع نوعی نابخردی کارشناسانه یا سونیت آشکار می‌داند.

دکتر سیروس فیضی استاد دانشگاه تهران در این کتاب به پیشینه تاریخیِ تمدنی به نام چیاگاوانه در تاریخ باستان و اهمیت تاریخی آن و داستان اکتشاف و مطالعات پس از آن در آثار به جای مانده، پرداخته است .کتاب الواح چیاگاوانه با هدف معرفی تاریخ درخشان تمدنی و فرهنگی این منطقه به ویژه بر پایه متون الواح گلی چیاگاوانه تهیه شده است. این کتاب، پژوهش و گردآوری چند مقاله علمی بسیار معتبر بین‌المللی درباره چیاگاوانه و ترجمه آن‌ها به فارسی است. نویسندگان این مقالات عبارت‌اند از محمود کُردوانی، کامیار عبدی، گری بِکمن، پائولو جنتیلی و دانیل پاتس. مقالات این کتاب که پژوهش‌های ارزشمند بین‌المللی و در عین حال، مستندی درباره فرهنگ و تمدن منطقه‌اند، ارتباط و تعامل فرهنگی و تمدنی این منطقه را با بین‌النهرین به خوبی نشان می دهند. مترجم کتاب می گوید، قصدم از ترجمه این منابع مهم، معرفی فرهنگ و تمدن کهن و والای این منطقه و فراهم آوردن انگیزه‌های بیشتری برای مطالعه و پژوهش درباره تمدن پَلوم است.

شاید همه ایرانیان مصدق را با ملی شدن صنعت نفت و برعکس می‌شناسند. شاید پرمناقشه‌ترین شخصیت تاریخ معاصر در ۸۰ سال اخیر مصدق بوده است.بالغ بر ۷۰ سال از کودتای ۲۸ مرداد می‌گذرد و بحث‌ها حول این کودتا تمام نشده است. گروهی از فرط ناراحتی و تعلق خاطر به سلسله پهلوی با وجود اعتراف امریکا به کودتا، معتقدند این کودتا یک حرکت ملی بوده است. در طرف مقابل برخی گروه‌های مذهبی هم معتقدند اختلاف مصدق با کاشانی باعث شکست نهضت شده است. همه این موارد مصدق را به یک شخصیت پرمناقشه در تاریخ ایران تبدیل کرده است. اما آیا مصدق را باید تنها حول محور ملی شدن صنعت نفت و پس از آن کودتا بررسی کرد؟ پیشینه مصدق تا زمان نخست وزیری و بررسی دوره نخست وزیر با تمرکز بر سایر مسائل در کنار نفت، موضوعی است که کمتر به آن توجه شده است.  در این سلسله یادداشت که برگرفته از جلسات موسسه مطالعاتی تحریریه بوده و به کوشش دکتر رسول رئیس جعفری اقتصاددان و پژوهشگر حوزه اقتصاد و تاریخ تهیه شده است تلاش می‌شود نگاهی فراتر از نفت به مصدق صورت پذیرد. مطالب ارایه شده از قسمت یک تا سه ، مجموعه ای بیست و یک قسمتی است .

من به عنوان یک معلم با بیش از ۴۰ سال سابقه، از آقای پزشکیان می‌خواهم دنبال یارانه گندم و بنزین نباشد؛ این‌ها همه سرگرمی است. بروید جلوی فساد‌ها را بگیرید؛ ببینید چقدر پول در این مملکت بوده، اضافه هم می‌آوریم. جلوی پول‌هایی را که در خارج از کشور خرج می‌کنند، بگیرید. یارانه بدهیم نان و آرد بگیرید، دیگر چیست؟ سرگرمی برای مردم درست کردید. از آقای پزشکیان می‌خواهم چیز‌هایی را که مردم دوست دارند اجرا کند. جلوی رانت‌های مسئولان و فرزندان‌شان را بگیرید. اگر دست آقای پزشکیان را بستند، باید برود. همان شعار‌ها و درخواست‌هایی که داشت را بیاید اجرا کند و پای آن بایستد. اولین چیز، ایستادن جلوی آدم‌های فاسد است. اگر روزی بگویند آقای دادکان شما بیا این شغل را بگیر، می‌گویم به من حکم بدهید تا بروم و جلوی این‌ها را بگیرم؛ در این راه بمیرم هم فساد‌ها را معرفی می‌کنم. چطور بگویم؟ همه را هم بلدم. به من حکم بدهید تا ذی‌نفوذ باشم و در ورزش و خارج از ورزش فساد‌ها را کف دست آقای رئیس‌جمهور بگذارم؛ اما گروهی هست که نمی‌خواهد. می‌خواهد جلوی این کار‌ها کسی نایستد و این مسیر ادامه داشته باشد.

تاریخ راه آهن (خط آهن) کشور نه به آلمان ها بر می گردد و نه مربوط به دوره پهلوی اول می شود. ایجاد خط آهن از دوره ناصرالدین شاه با راه اندازی خط تهران شهرری با ماشین دودی آغاز شد و سپس بشکل پراکنده اقدام به تاسیس خط اهن منطقه ای در ایران شد. خط آهن سراسری توسط یک شرکت دانمارکی ساخته شد و در چهارم شهریور 1317 ش تحویل دولت گردید. متن زیر با رویکرد تاریخی ، اقدام به بررسی این رویداد از دوره قاجار تا پهلوی اول می کند.لازم به توضیح است که کشور ایران، اکنون دارای ۱۵۰۳۷ کیلومتر (پایان سال ۱۴۰۱) شبکه راه‌آهن استاندارد و ۹۶ کیلومتر (میرجاوه-زاهدان) خطوط آهن عریض است.ساخت و توسعه خطوط آهن در ایران توسط شرکت ساخت و توسعه زیربناهای ترابری کشور انجام می‌پذیرد. نگهداری و تعمیر و هم‌چنین بهره‌برداری از این شبکه برعهده شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران است.

بنای تاریخی سلمان بابل که در مقطعی از تاریخ(جنگ بین الملل دوم ) به عنوان تجارت خانه روس در فعال بود اکنون بخشی از سقف این بنا فرو ریخته و سیلاب پیایی روزهای اخیر شمارش معکوسی بر فروپاشی این مکان تاریخی است. این بنا در ۲۹ تیرماه ۱۳۷۸ به شماره ۲۳۵۲ به ثبت ملی رسید. این بنا در زمان پهلوی دوم به عنوان مهد کودک مورد استفاده قرار می گرفت و به همین دلیل جزو املاک سازمان بهزیستی محسوب می شود.از طرف دیگر بهزیستی مازندران به خاطر مسائل حقوقی نمی تواند این بنا را به غیر از فعالیت های مجموعه خود استفاده کند و اختلاف نظر در نحوه کاربری، این بنای تاریخی را در آستانه فروپاشی قرار داده است.از طرف دیگر، اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بابل مدعی است که مجموعه میراث فرهنگی برای نجات این بنای تاریخی آماده هر نوع همکاری با بهزیستی است؟

کتاب «برنامه فرانکلین در ایران» که چندماه قبل از نشر شیرازه توسط مهدی گنجوی به چاپ رسید، حاصل بحث تازه درباره جنگ سرد در بازه زمانی سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۶ بود.وقتی کلمه‌ای یا مفهومی مثل امپراتوری را استفاده می‌کنید به مجموعه تاثیر و تاثرها، فشارها، برنامه ریزی‌ها و... اشاره می‌شود که ناقض فرض اولیه دولت- ملت به‌عنوان واحد‌های خودمختار و مستقل است. درواقع می‌گوید در دنیا یک‌سری دولت- ملت وجود دارد که خودمختار نیستند، چون تحت‌تاثیر متروپل‌ها یا مراکز امپراتوریایی یا منطق امپراتوریایی و... قرار دارند. این با فرض اولیه در تعریف دولت- ملت در تقابل است، بنابراین مفهوم امپراتوری چیز‌هایی شبیه امپراتوری است. کتاب شرح می‌دهد که چه کار کردند و در کدام کشور‌ها این برنامه اجرا شد؛ ایران، الجزایر، عراق و ۱۲ کشور را نام می‌برد که در آن‌ها برنامه فرانکلین اجرا شد که موفق‌ترین‌شان ایران بود.

بررسی تاریخی نهاد دانشگاه در ایران نشان دهنده طی روند غیر ارگانیک و زایش دفعی بوده است. نهادهای متشابه در قبل و ادوار تاریخی ، ماموریت محوری برای تولید علم نداشته، بلکه علم بعنوان کارکرد جانبی این نهادها بود. بعد از ورود دانشگاه در معنای جدید به ایران، متاسفانه به دلایلی چند شاهد هستیم که این نهاد نتوانست استقلال عمل خود را در برابر نهاد سیاست حفظ کند. گروهی از منتقدین این عدم استقلال را در قبل از انقلاب در حوزه توسعه نظام بروکراتیک و نیازمندی ان به استفاده از کارشناسان صاحب مدرک و در بعد از انقلاب، همگرایی پائین این نهاد با جریان سیاسی و ایدئولوژیک حاکم بر کشور ، جستجو می کنند. نکته جالب توجه اینجاست که در دنیای حاضر، بدلیل جایگاه خاص علم در توسعه اقتصادی و فناوری پایه کشور، ضرورت حاکمیت نوعی انضباط علمی در دانشگاه ها کاملا احساس می شود. بر این قاعده، نیازمندی به واگشت دانشگاه ها به کارکرد اصلی خود یعنی بهانه ای جهت تفکر و زمینه ای برای تخصص ، تبدیل به یک الزام شده است. در همین راستا باید اضافه نمود که جریانات دانشجویی نیز باید پذیرای نوعی انضباط کارکردی شده و حداکثر، دارای مطالبات عدالت طلبانه باشند(در مقابل مداخلات سیاسی). نهاد دانشگاه باید دارای نوعی استقلال رای شده و از هدایت های بیرونی باید بشدت پرهیز شود.

زندگی چیست و چگونه باید درباره آن تامل شود؟ این دو پرسش ظاهرا سرآمد پرسش‌هایی است که حالا به صورت جدی در صحنه اجتماعی خود را نمایان کرده است. دیگر نمی‌توان به سادگی از این پرسش‌ها عبور کرد، چرا‌که پرسش‌های فعلی دورنمایه سیاسی و اجتماعی دارند، هر‌چند که علی‌الظاهر خیلی به آنها توجه نشود.

در نظم جدید جهانی که مهاجرت نوعی سبک زندگی است و در جهان‌سازی‌ای که در قرن اخیر توسط آمریکایی‌ها دنبال شده، بسیاری از انسان‌ها در سرتاسر دنیا برای رسیدن به یک سبک زندگی مطلوب دست به مهاجرت می‌زنند، اما به‌لحاظ فرهنگی سعی می‌کنند خود را به‌طور کامل از میهن اصلی جدا نکنند. با مهاجرت همه گیر، چند مقصدی و عمومی ایرانیان به خارج از کشور، شاهد ایجاد نوعی دیاسپورا یا جوامع دور از میهن یا وطن اصلی می باشیم. جوامعی که امکان اتحاد برون مرزی تا سر حد اتحاد جهانی و ایجاد نوعی حساسیت بین المللی نسبت به مسائل داخل کشور را دارند. سوال اینجاست که آیا نظام های امنیتی بیگانه قادر به جهت دهی به این پتانسیل جمعیتی نیستند؟ آیا قابلیت مسخ این توده جمعیتی یا جوامع پراکنده دور از وطن وجود ندارد؟ آیا می شود جوامع دور از وطن را همانند گذشته بعنوان توده اجتماعی پراکنده و شهروندان درجه دوم و سوم در مقصد دید؟ بنظر می رسد که کشور در اتمسفری از پناهجو فرستی و هزینه های تحمیل شده از خروج ها بر کشور، دیاسپورا یا تشکیل جوامع دور از وطن و ارتباط جهانی آنها با یکدیگر و در نهایت بحث مهاجر پذیری گسترده از افغان ها و تغییر بافت جمعیتی داخلی، روبرو است.

تقریبا واضح است سیاست جدایی دین از سیاست، اگر یک فرم مطلوب تلقی می‌ گردید ، در حوزه اخلاقی اینگونه تفسیر می شده است که انسان‌ها با عدم مداخله دین در ساحت سیاست، احتمالا انسان‌های اخلاق مدارتری خواهند بود و در پس این اخلاق‌مداری جامعه موفق‌تری هم شکل می‌گیرد. نویسنده با مقایسه وضعیت سکولار بودن ترکیه و وضعیت تعدد شرکای جنسی آنهم در یک کشور اسلامی و ابر بحران خانوادگی در یک نهاد پایه ای توسعه اجتماعی یعنی نهاد خانواده(پنج نهاد اصلی توسعه جوامه شامل سیاست، دین، اقتصاد،آموزش ، خانواده)، به این نتیجه رسیده که الزاما جدایی دین از سیاست باعث توسعه اخلاقی نمی شود. پایگاه تحلیلی خبری شعار سال ، سه گانه اثرگذاری غرایز بر توسعه اجتماعی شامل غریزه در معنای نیروی حیات، غریزه و پارادوکس آزادی-گناه ، کنترل غریزه و توان ارتقا اراده مبتی بر خواست را بر متن اضافه نموده و احتمال داده است که رویکرد مورد نظر اسلام، وجه نظر سوم به بحث غرایز و اثرگذاری های حوزه های روانی بر توسعه باشد.

عمارت دیوانخانه وکیل یکی از بناهای شاخص دوره زندیه در شیراز است که نزدیک به یک قرن گرفتار ساخت و سازهای غیراصولی شده است. این بنای کلیدی درحالی در احیای مجموعه زندیه نقش مهمی دارد که متولیان میراث‌فرهنگی هنوز نتوانسته‌اند اقدامی برای آزادسازی بنا از اسارت مخابرات انجام دهند. فعالان میراث‌فرهنگی معقتدند، درصورت حذف ملحقات ساختمان مخابرات از عمارت دیوانخانه وکیل و واگذاری آن به میراث‌فرهنگی گامی بزرگ در جهت ثبت مجموعه زندیه در فهرست آثار جهانی برداشته می‌شود. مخابرات شیراز نیز ضمن خصوصی خواندن خود، ادعای وجود مذاکرات قبلی درخصوص خرید این ملک از مخابرات و دادن زمین معوض را مطرح کرده است.

علی اکبر گودرزی (هوادارانش او را در ابتدا «چوپان زاده آزاده» و سپس «امام» می‌نامیدند /زاده ۱۳۵۵ و در شناسنامه ۱۳۳۸ در روستای دوزان شهرستان الیگودرز - درگذشت ۳ خرداد ۱۳۵۹) مصداق همان آدم‌های با دانش اندک و ایمان زیاد بود که می‌توانست هزاران نفر را به پای برداشت‌های انحرافی خود از متون دینی، قربانی کند و یک جامعه‌ای را به قهقرا سوق دهد. وی تلاش داشت تا یک نظام سیاسی جایگزین جمهوری اسلامی فعلی تاسیس کند. در آغاز دهه ۱۳۵۰ چندین گروه سیاسی با ایدئولوژی اسلامی اعلام موجودیت و فعالیت کردند و تفاوت عمده گروه فرقان با همه آن‌ها در این بود که آبش با روحانیون در یک جوی نمی‌رفت و خواهان «اسلام بدون آخوند» بود. به همین دلیل، گودرزی در سال ۱۳۵۶ عبا و امامه طلبگی را کنار گذاشت و در سن ۱۸ سالگی، به تفسیر قرآن روی آورد و بنوعی گروه فرقان را تاسیس کرد. او از آیات قرآن فقط جنگ و جهاد و مبارزه را می‌فهمید و چیزی از صلح و زندگی در کلام او نبود. جمعیتی از جوانان مذهبی و پرهیجان در مساجد پایین شهر تهران در محدوده نازی آباد و جوادیه و میدان شوش نیز، گوش تا گوش می‌نشستند و این تفاسیر خون چکان را استماع می‌کردند. ایده اسلام بدون روحانیت را اولین بار اندیشمند پاکستانی، ابوالا مودودی، مطرح کرد. سپس دکتر علی شریعتی آنرا ذیل مبحث «جامعه بی طبقه توحیدی» شرح و بسط داد. اکبر گودرزی تحت تأثیر اندیشه انقلابی شریعتی تفسیری از قرآن به نام «ایدئولوژی توحیدی» تألیف کردو یکی دیگر از افرادی که تأثیر مهمی در شکل‌گیری ایدئولوژی گروه فرقان داشت، حبیب‌الله عاشوری، روحانی ناراضی بود. فرقانی‌ها هم به استناد همین حرف شریعتی، معتقد بودند که، چون روحانیت شیعه بصورت یک طبقه اجتماعی ظاهر شده، بنابراین برای تاسیس یک جامعه اسلامی خالص و بدون طبقه، باید این‌ها را از سر راه برداشت. به نظر آن‌ها «میان اسلام و روحانیت هیچ انضمام و انسجامی وجود ندارد». این ایده را بعد‌ها مجاهدین خلق پی گرفتند و در عین تاریک اندیشی‌های ایدئولوژیک و مذهبی، همچنان خودشان را مخالف «آخوندیسم» نامیدند. جدال رسمی روحانیون و فرقانی‌ها در سال‌های قبل از انقلاب را، مرتضی مطهری شروع کرد و از آنان با عنوان «ماتریالیست‌های مسلمان و منافق» یاد کرد. گودرزی بر خلاف بسیاری از روشنفکران مذهبی، در هر صورت با ظواهر و کلمات و آیات قرآن آشنایی کامل داشت و در پاسخ به روحانیون سعی می‌کرد که با ادبیات و منطق خودشان به آن‌ها پاسخ دهد. به نظر گودرزی از نظر قرآن «منافق کسانی هستند که همزمان با باند حکومت و باند مردم همکاری می‌کنند». اشاره او مستقیما به خود مطهری و نیز سید محمد بهشتی، محمدمفتح و جواد باهنر بود که در آموزش و پروش و دانشگاه دوره پهلوی تدریس می‌کردند و در عین حال، با حکومت پهلوی هم مخالفت می‌کردند. با پیروزی انقلاب و آغاز سال ۱۳۵۸، گروه فرقان دست به تفنگ برد و نخستین ترور‌ها در درون نظام نوپا را رقم زد. از سپهبد قرنی نخستین رئیس ستاد مشترک جمهوری اسلامی شروع کرد تا مطهری و مفتح و عراقی و در مجموع ۱۹ نفر را هدف قرار داد. آیت الله خامنه ای، هاشمی رفسنجانی، موسوی اردبیلی و عباس امیر انتظام نیز هدف سوء قصد قرار گرفتند و جان سالم به در بردند. بهانه این کار هم اطلاعیه مشترک مرتضی مطهری و مهدی بازرگان در خصوص لزوم بازنگری آثار شریعتی بود که بت و بوطیقای فکری فرقانی‌ها به حساب می‌آمد. در دیماه ۱۳۵۸ علی اکبر گودرزی در یک خانه تیمی در خیابان جمالزاده تهران دستگیر شد. محاکمه او به علی اکبر ناطق نوری و اسدالله لاجوردی سپرده شد. تعداد اعضای رسمی گروه فرقان حدود ۷۰ نفر اعلام شد. جمعی دستگیر و ابراز پشیمانی کردند و تعداد بر سرموضع ماندند و به همراه گودرزی در خرداماه ۱۳۵۹ اعدام شدند. هنوز هم در خارج از کشور اطلاعیه‌هایی به نام این گروه منتشر می‌شود.

درک ما از ناصرالدین شاه و عصر قاجاریه، تا حد زیادی متاثر و محدود به متون تاریخی تدوین شده در دوره پهلوی هاست. به همین دلیل، شاید به بسیاری از زوایای پنهان این دوره که به تعبیر احمد سیف «قرن گمشده» است، وقوف کامل نیافته ایم. به عنوان مثال، در نگاه اغلب ما، ناصرالدین شاه، فردی ابله، فرومایه، مذبذب، زن باره و فاسدی است که کار اصلی اش وطن فروشی و نخبه کشی و ساخت و پاخت با روس و انگلیس، و اوج دنائتش قتل امیر کبیر مظلوم بود. اما از کنار این پرسش هم نمی توان گذشت که که اگر او چنین بود (که واقعا هم بود)، چگونه توانست ۵۰ سال بر ایران حکومت کند؟ آن هم در دوره ای که وزش و لرزش انقلاب صنعتی انگلیس و انقلاب سیاسی فرانسه، تمام دول و ملل دنیا را دستخوش تغییرات و دگرگونی های عمیق سیاسی و اجتماعی و اقتصادی کرده بود!واقعیت این است که ناصرالدین شاه قاجار، برخلاف تصویری که از او غالب شده است، انسان ناآگاه و بی خبری نبود و در قیاس با شاهان قاجار و اکثر شاهزادگان و والیان وقت، حتی یک سر و گردن هم در آشنایی با اوضاع جهان و ظرایف عرصه سیاست ایران، از آنها بالاتر بود. همه هنرهای زمانه از شعر، نقاشی، خطاطی و خطابه خوانی گرفته تا تیراندازی، سوارکاری، نویسندگی و دلربایی را در خود داشت، الا یک هنر؛ «هنر حکمرانی و حکمروایی»! او بیش از چگونه حکومت کردن، «چگونه در قدرت ماندن» را بلد بود و این هنر سیاه را به بهترین شکل و با بدترین روش به کار بست. با لطایف الحیلی خودش را در دل توده ها و چشم نخبگان فرو کرد و همه را فریب داد تا خودش بی رقیب بماند.

دولت شاپور بختیار بعد از ورود امام خمینی (ره) به ایران، کوشش کرد با ارسال دو لایحه «انحلال ساواک» و «تعقیب قضایی نخست وزیران و وزرای سابق»، انقلابیون را از «تغییرات اساسی» منصرف و رضایت آن‌ها را برای «تغییرات جزئی»، همزمان با «حفظ قانون اساسی»، جلب نماید. اقداماتی که نشان می‌داد بختیار، درکی از تغییرات پیچیده اجتماعی وضعیت انقلابی جامعه نداشته است. از ان سال‌ها بالغ بر ۴۵ سال می‌گذرد. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که دو عامل درونی فروپاشی پهلوی دوم را باید در توسعه نامتوازن و فساد در هسته سخت (هسته امنیتی-قضایی-نظامی حافظ حکومت ها) جستجو کرد و موضوعی که باید مورد توجه کلیه نظام‌ها در سراسر دنیا بوده و با حساسیت بدان توجه و تمرکز شود.